Finansijski program : Bilaterala
Naziv [ENG] : Investigations of water hammer effects in a test facility
Naziv : Istraživanje fenomena hidrauličkog udara na eksperimentalnoj instalaciji
Početak : 01.01.2012.
Kraj : 31.12.2013.
Skraceni naziv :
Web site :
Tip projekta : naučno-istraživacki
Tematska oblast : S3 – Energija i održiva životna sredina
Jedinica : Mašinski fakultet
Budzet za jedinicu : 1800
Ukupan budzet : 3025
Rukovodilac :

Opis : Osnovni ciljevi projekta su istraživanje fenomena hidrauličkog udara (eng. water hammer) na eksperimentalnoj instalaciji kao i razvoj odgovarajućih eksperimentalnih metoda i numeričkih modela koji bi imali konkretnu primjenu na realnim hidrauličkim sistemima u industriji. Hidraulički udar predstavlja izuzetno složenu pojavu koja se javlja prilikom promjena režima strujanja u cjevovodima hidroelektrana i vodovodnih sistema. Hidraulički udar izaziva stvaranje talasa povećanog ili smanjenog pritiska koji kroz cjevovode sistema putuje brzinom koja je bliska brzini zvuka. Ovi talasi pritiska, ako se ne drže pod kontrolom, mogu da izazovu ozbiljne smetnje u radu sistema pa čak i njegovu havariju (npr. havarija u ruskoj hidroelektrani Sajano-Šušenskaja koja se desila u avgustu 2009 sa velikim brojem žrtava). Druge prateće pojave hidrauličkog udara su parna i gasna kavitacija, promjenljiva vrijednost koeficijenta trenja u cjevovodu zbog promjene profila brzine i promjene režima strujanja iz laminarnog u turbuletno i obrnuto kao i interakcija fluida i strukture cjevovoda. Hidraulički udar je obično uzrokovan promjenom režima rada hidrauličkih turbomašina, otvaranjem i zatvaranjem regulacionih organa kao i faktorima na koje se ne može uticati npr. zemljotres. Pravi put za razumijevanje ovog složenog fenomena je istraživanje u strogo kontrolisanim laboratorijskim uslovima na eksperimentalnim instalacijama i provjera pretpostavki usvojenih u numeričkim modelima. U okviru tekućeg bilateralnog projekta između Crne Gore i Slovenije 2010-2011, na Mašinskom fakultetu u Podgorici, Laboratoriji za energetske procese, razvijena je savremena eksperimentalna instalacija za ispitivanje nestacionarnih strujnih procesa. Instalacija je opremljena sa najsavremenijom mjernom opremom sposobnom da zabilježi sve brze promjene koje se dešavaju tokom hidrauličkog udara.


The main objectives of the project are to investigate the phenomenon of hydraulic hammer (eng. Water hammer) on an experimental installation as well as the development of appropriate experimental methods and numerical models that would have a concrete application on real hydraulic systems in industry. Hydraulic shock is an extremely complex phenomenon that occurs during changes in the flow regime in the pipelines of hydroelectric power plants and water supply systems. Hydraulic shock causes a wave of increased or decreased pressure to travel through the system's pipelines at a speed close to the speed of sound. These pressure waves, if not kept under control, can cause serious disruptions in the operation of the system and even its failure (eg the accident at the Russian hydroelectric power plant Sayano-Shushenskaya that occurred in August 2009 with a large number of victims). Other accompanying phenomena of hydraulic shock are steam and gas cavitation, variable value of friction coefficient in the pipeline due to change of velocity profile and change of flow regime from laminar to turbulent and vice versa as well as interaction of fluid and pipeline structure. Hydraulic shock is usually caused by a change in the mode of operation of hydraulic turbomachines, the opening and closing of control bodies as well as factors that cannot be affected, such as an earthquake. The right way to understand this complex phenomenon is to research in strictly controlled laboratory conditions on experimental installations and to verify the assumptions adopted in numerical models. Within the current bilateral project between Montenegro and Slovenia 2010-2011, at the Faculty of Mechanical Engineering in Podgorica, Laboratory for Energy Processes, a modern experimental installation for testing non-stationary current processes has been developed. The installation is equipped with the most modern measuring equipment capable of recording all the rapid changes that occur during a water hammer.